«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Вводная часть статьи раскрывает значение космоса у кыргызов. Показана его первозданная и нерукотворная природа, а также проанализированы модели космоса в других этнокультурных и монотеистических традициях. Ключевая роль в символическом раскрытии космоса в кыргызском мировоззрении отведена мифу. Миф в традиционной оптике представляет собой глубинную онтологическую структуру, непосредственно соотнесённую с первозданным природным укладом. Мифопоэтический язык – это не просто гротескная символика акына, а форма присутствия и отражения той изначальной упорядоченности, в которой инкрустированы принципы миротворения и способы поддержания космоцентричного порядка. В содержательной части труда говорится о том, как мифопоэтическая ориентация кыргызов была непосредственно соотнесена со структурой космического миропорядка, где кыргызская традиция мыслится не просто как совокупность обычаев и нравственных норм, но как сакральная сфера, в которой консервируются, передаются божественные знаки творения, архетипы и способы сбережения естественного порядка.

космос; мифопоэтическое мышление; божественные знаки; архетипы творения; зов бытия; акыны; заманизм

Макаланын кириш бөлүгү кыргыздардагы космостун маанисин ачып берет. Анын алгачкы жана табигый жаратылышы көрсөтүлөт, ошондой эле башка этномаданий жана монотеисттик салттардагы космостун моделдери талданат. Кыргыз дүйнө таанымында космосту символикалык түрдө ачууда негизги роль мифке берилген. Салттуу оптикадагы миф – бул табигый тартип менен түздөн-түз байланышкан терең онтологиялык түзүлүш. Мифопоэтикалык тил – бул акындын гротесктик символикасы гана эмес, тынчтыкты орнотуу принциптери жана космоцентристтик тартипти сактоо жолдору камтылган баштапкы тартиптин болушунун жана чагылдырылышынын формасы. Эмгектин мазмундук бөлүгү кыргыздардын мифопоэтикалык багыты космостук дүйнө тартибинин түзүлүшү менен түздөн-түз байланышта болгондугуна арналган, мында кыргыз салты каада-салттардын жана адеп-ахлак нормаларынын жыйындысы катары гана эмес, Кудайдын ысымдары архетиптер жана табигый тартипти сактоо ыкмалары сакталган ыйык чөйрө катары каралат.

космос; мифопоэтикалык ой жүгүртүү; кудайдын белгилери; жаратуу архетиптери; башталыш чакырыгы; акындар; заманизм

The introductory part of the article reveals the meaning of space among the Kyrgyz. Its pristine and manmade nature is shown, as well as models of the cosmos in other ethnocultural and monotheistic traditions are analyzed. Myth plays a key role in the symbolic disclosure of space in the Kyrgyz worldview. Myth in traditional optics is a deep ontological structure directly correlated with the primordial natural order. The mythopoeic language is not just the grotesque symbolism of akin, but a form of presence and reflection of that primordial orderliness, in which the principles of peacemaking and ways of maintaining a cosmocentric order are inlaid. The substantive part of the work is devoted to how the mythopoeic orientation of the Kyrgyz was directly correlated with the structure of the cosmic world order, where the Kyrgyz tradition is thought of not just as a set of customs and moral norms, but as a sacred sphere in which divine names, archetypes and ways of preserving the natural order are preserved and transmitted.

Cosmos; mythopoeic thinking; Divine sings; archetypes of creation; the call of being; akyn; zamanism