«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

В современном Казахстане активно продолжаются процессы урбанизации, формируется исторический тренд роста численности городского населения, которое увеличивается во всех регионах страны. В южных областях сложилась историческая традиция отставания по темпам урбанизации. Во все периоды в них преобладало сельское население, но в связи с развитием процессов модернизации и активизации внутренней миграции урбанизация усилилась и в Южном Казахстане. Изучается история трендов изменения численности городского населения и уровня урбанизированности населения в южных областях. Использован значительный массив исторической научной литературы и статистических источников. Показана региональная дифференциация прироста численности горожан, позволившая сделать вывод о том, что и Южный регион выходит на позиции средней урбанизированности. При этом отмечаются и межобластные различия в увеличении количества городских жителей. Так, в Алматинской области наблюдаются отрицательные значения этого показателя, а Туркестанская, напротив, вошла в пятёрку лидеров по приросту горожан. Большое внимание уделено Шымкенту, являющемуся сейчас городом республиканского значения, население которого превысило 1 млн человек. В статье исследуются все эти тенденции изменения численности городского населения в Южном Казахстане в ракурсе развития исторического процесса.

демография; демографический потенциал; историческая традиция; численность населения; городское население; урбанизация; темпы урбанизации; процент урбанизации

Азыркы Казакстанда урбанизация процесстери активдүү уланууда, шаар калкынын өсүшүнүн тарыхый тенденциясы калыптанууда, ал өлкөнүн бардык аймактарында өсүүдө. Түштүк аймактарда урбанизациянын темпинен артта калуунун тарыхый салты өнүккөн. Бардык мезгилдерде аларда айыл калкы басымдуулук кылган, бирок модернизация процесстеринин өнүгүшүнө жана ички миграциянын күчөшүнө байланыштуу Түштүк Казакстанда урбанизация күчөгөн. Шаар калкынын өзгөрүү тенденцияларынын тарыхы жана түштүк аймактарда урбанизациянын деңгээли изилденет. Тарыхый илимий адабияттардын жана статистикалык булактардын олуттуу массивдери пайдаланылган. Шаардыктардын санынын өсүшүнүн региондук дифференциациясы көрсөтүлгөн, бул Түштүк аймак да орто урбанизация позициясына кирип жатат деген тыянак чыгарууга мүмкүндүк берди. Ошол эле учурда шаар тургундарынын санынын көбөйүшү боюнча аймактар аралык айырмачылыктар да бар. Ошентип, Алматы облусунда бул көрсөткүчтүн терс маанилери байкалып, Түркстан облусу, тескерисинче, шаардыктардын өсүшү боюнча алдыңкы бештикке кирди. Калкы 1 миллион адамдан ашкан, азыр республикалык маанидеги шаар болгон Шымкентке көп көңүл бурулууда. Макалада Түштүк Казакстандагы шаар калкынын өзгөрүшүнүн бардык ушул тенденциялары тарыхый процесстин өнүгүшүнө жараша каралат.

демография; демографиялык потенциал; тарыхый салт; калк; шаар калкы; урбанизация; урбанизация темпи; урбанизациянын пайызы

In modern Kazakhstan, urbanization processes are actively continuing, the urban population is increasing in all regions of the country. The southern regions have traditionally lagged behind in terms of urbanization rates; the rural population predominated in them. With economic growth and the development of internal migration, urbanization has intensified in South Kazakhstan. The article is devoted to the study of trends in the size of the urban population and the level of urbanization of the population in the southern regions. When writing was used a significant array of scientific literature and statistical sources. The regional differentiation of the increase in the number of city dwellers is shown, which made it possible to conclude that the Southern region also takes the position of an urbanization environment. At the same time, there are also interregional differences in the increase in the number of urban residents. So, the Almaty region showed negative values of this indicator, and the Turkestan region, on the contrary, entered the top five in terms of the growth of city dwellers. Much attention is paid to Shymkent, which is now a city of republican significance, the population of which has exceeded 1 million people. The article examines all these trends in urban population change in South Kazakhstan.

demography; demographic potential; historical tradition; population; urban population; urbanization; rate of urbanization; percentage of urbanization