«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

В 1926 году в городе Пишпеке – столице Киргизской Автономной Советской Социалистической Республики – открылась первая музыкально-драматическая студия. Таким образом, полуоседлому народу, какими в то время являлись кыргызы, была экспортирована европейская театральная культура. Республиканское большевистское руководство объяснило это тем, что аристотелевский театр (европейский) призван ликвидировать «культурную отсталость» горного народа. В дальнейшем, взяв на вооружение большевистскую идеологическую трактовку (директиву), центральные (московские), советско-кыргызские историки, а также театроведы, искусствоведы, литературоведы из центра (Москвы) и Кыргызстана наперебой писали дифирамбы в адрес советской власти и партии большевиков за проявление «отеческой заботы» к некогда тотально «отсталому» кочевому народу. К большому сожалению, такой точки зрения придерживаются представители гуманитарной науки Кыргызстана и сегодня. Насколько верна эта версия и чего на самом деле добивались большевики и советская власть? Об этом – настоящая статья.

экспорт культуры; аристотелевский театр; агитационный театр; эпос “Манас”; сказители; комузисты; акыны-импровизаторы; народные песни

1926-жылы Пишпек шаарында – Кыргыз Автономиялуу Советтик Социалисттик Республикасынын борборунда – алгачкы жолу музыкалык -драмалык студия ачылган. Муну менен ошол кездеги жарым-жартылай отурукташып калган көчмөн кыргыз элине европалык типтеги театр маданияты экспорттолгон. Республиканын большевиктик жетекчилиги бул окуяны аристотелдик театр (европалык театр) тоо элинин «маданияттан артта калгандыгын» жоюу максатында уюшулуп жатат деп түшүндүргөн. Кийин большевиктердин идеологиялык бул аныктамасы директива катары кабыл алынып, борбордук (москвалык) жана кыргыз-совет тарыхчылары, театр, искусство, адабият таануучулары биринен бири өтүп жарыша совет бийлиги менен большевиктер партиясын «артта калган» көчмөн элге «аталык камкордугу» үчүн жер-сууга тийгизбей мактап, жетимиш жыл бою даңазалап келишкен. Тилекке каршы, мындай көз караш («маданияттан артта калгандык»), Кыргызстандагы гуманитардык илимдерде бүгүнкү күндө да дээрлик үстөмдүк кылууда. Бул версия канчалык деңгээлде чындыкка жакын жана большевиктер партиясы менен совет бийлигинин иш жүзүндөгү максаты эмнеге жетишкен? Бул тууралуу – ушул макалада сөз болот.

маданиятты экспорттоо; аристотелдик театр; агитациялык театр; “Манас” эпосу; манасчылар; комузчулар; акын-импровизаторлор; элдик ыр

In 1926, the first music and drama studio was opened in the city of Pishpek – the capital of the Kyrgyz Autonomous Soviet Socialist Republic. Thus, the semi-nomadic people, as the Kyrgyz were at that time, were introduced (European) theater was meant to eliminate the “cultural backwardness” of the mountain people. Later, adopting this Bolshevik ideological interpretation (directive), central (Moscow-based), Soviet-Kyrgyz historians, as well as theater scholars, art critics, and literary scholars from both Moscow and Kyrgyzstan, eagerly praised the Soviet regime and the Bolshevik party for their «fatherly care» toward a once entirely “backward” nomadic people. Unfortunately, this perspective is still upheld by the humanities in Kyrgyzstan today. But how accurate is this version, and what were the Bolsheviks and the Soviet government really trying to achieve? This article explores those questions.

cultural export; Aristotelian theater; propaganda theater; the epic “Manas”; manaschi; komuz players; improvisational akyns (folk poets); folk songs