Информационный портал
«Вестник КРСУ»

Анализируются лингвистические проблемы наименований количественных понятий в казахском и китайском языках. Количественная лексика формировалась на протяжении многовековой истории народа для выражения размеров предметов и явлений. По мере того как мировоззрение человека расширяется, его система мышления также становится более совершенной. Определяются такие понятия, как мало и много, длинное и короткое, высокое и низкое, широкое и узкое, тяжёлое и лёгкое, и т. д., и подразделяются на различные виды. Сегодня количественные понятия составляют значительную часть словарного запаса языка. По лексическому составу он охватывает различные сферы, связанные с жизнью и традициями народа, однако способы передачи этих понятий различаются в зависимости от специфики каждого языка. В казахском языке преобладает лексико-грамматический подход, а в китайском языке – лексико-семантический. В силу этих особенностей в казахском языке наименования количественных понятий включаются в состав различных частей речи, тогда как в китайском языке они группируются в отдельную часть речи. В статье основное внимание уделяется выявлению общих черт и особенностей наименований количественных понятий в казахском и китайском языках. Был проведён лингвистический анализ морфологической структуры имён существительных, прилагательных и числительных, выявлены их варианты и способы образования в китайском языке. На основе традиционного лексико-грамматического подхода к классификации основное внимание уделялось способам передачи количественных понятий в обоих языках. При подготовке статьи учитывались прикладные и практические проблемы.

квантификаторы; части речи; существительные; прилагательные; числительные

Бул макалада казак жана кытай тилдериндеги сандык түшүнүктөрдүн аталыштарынын лингвистикалык көйгөйлөрү талданат. Сандык лексика предметтердин жана кубулуштардын өлчөмдөрүн чагылдыруу үчүн элдин көп кылымдык тарыхында калыптанган. Адамдын дүйнө таанымы кеңейген сайын, анын ой жүгүртүү тутуму дагы өркүндөтүлөт. Аз жана көп, узун жана кыска, бийик жана төмөн, кең жана тар, оор жана жеңил ж.б. сыяктуу түшүнүктөр аныкталат жана ар кандай түрлөргө бөлүнөт. Бүгүнкү күндө сандык түшүнүктөр тилдин лексикасынын чоң бөлүгүн түзөт. Лексикалык курамы боюнча, ал элдин жашоосу жана каада-салты менен байланышкан ар кандай чөйрөлөрдү камтыйт, бирок бул түшүнүктөрдүн берилиши ар бир тилдин өзгөчөлүгүнө жараша өзгөрүлүп турат. Казак тилинде лексика-грамматикалык мамиле басымдуулук кылат, ал эми кытай тилинде лексика-семантикалык мамиле басымдуулук кылат. Бул өзгөчөлүктөрдөн улам казак тилинде сандык түшүнүктөрдүн аталыштары кептин ар кандай бөлүктөрүнүн курамына киргизилет, ал эми кытай тилинде кептин өзүнчө бөлүгүнө топтоштурулат. Макалада казак жана кытай тилдериндеги сандык түшүнүктөрдүн аталыштарынын жалпы өзгөчөлүктөрүн аныктоого багытталган. Зат атоочтордун, сын атоочтордун жана сандардын морфологиялык түзүлүшүнө лингвистикалык анализ жүргүзүлүп, алардын варианттары жана кытай тилинде пайда болуу жолдору аныкталды. Классификацияга салттуу лексика-грамматикалык мамиленин негизинде эки тилде сандык түшүнүктөрдү берүү жолдоруна басым жасалды. Макаланы даярдоодо колдонмо жана практикалык көйгөйлөр эске алынган.

квантификаторлор; сөз түркүмдөрү; зат атоочтор; сын атоочтор; сандар

The article analyzes linguistic challenges in naming quantitative concepts in the Kazakh and Chinese languages. Quantitative vocabulary has developed over centuries to express the sizes of objects and phenomena. As a person’s worldview expands, their system of thinking also becomes more refined. Concepts such as little and much, long and short, high and low, wide and narrow, heavy and light, etc., are defined and categorized into different types. Today, quantitative concepts constitute a significant part of a language’s vocabulary. In terms of lexical composition, they encompass various aspects of life and traditions, but the methods of conveying these concepts differ depending on the characteristics of each language. In Kazakh, the lexical-grammatical approach prevails, while in Chinese, the lexical-semantic approach dominates. Due to these differences, in Kazakh, the names of quantitative concepts are distributed across various parts of speech, whereas in Chinese, they are grouped into a separate part of speech. This article focuses on identifying common features and characteristics of quantitative concept names in the Kazakh and Chinese languages. A linguistic analysis was conducted on the morphological structure of nouns, adjectives, and numerals, identifying their variations and formation methods in Chinese. Following the traditional lexical and grammatical approach to classification, the study emphasizes the ways in which quantitative concepts are conveyed in both languages. Additionally, applied and practical problems related to this topic were considered during the research.

quantifiers; parts of speech; nouns; adjectives; numerals