Информационный портал
«Вестник КРСУ»

Рассматривается явление элизии, являющееся одним из звуковых особенностей тюркских языков, в том числе кыргызского. Отмечается, что в тюркских языках выпадение гласных во фразах необходимо изучать, сравнивая слова с близкими и далёкими родственными языками. Явление элизии в тюркских языках широко исследовано в трудах таких учёных, как П.М. Мелиоранский, М. Расянен, Э. Тенишев, Т.Х. Смаилов, и др. Актуальность нашей работы в том, что явление элизии в кыргызском языкознании не изучено. На основе исследований тюркских языков были установлены несколько способов изучения указанного явления, в том числе необходимость фонологического анализа. Кроме того, в процессе исторического развития языка морфологические категории также оказывают влияние на явление элизии. Кроме того, проведённые исследования показали, что причины выпадения гласных в словосочетаниях, а также вопросы, связанные с влиянием звуков друг на друга, в кыргызском языке требуют глубокого осмысления. При написании данной статьи использовались сравнительно-исторические, гипотетические методы индукции.

звук; особенности; падение звука; элизия; выражение; произношение слова; явление; фонетика; тюркские языки; кыргызский язык

Эмгекте түрк тилдериндеги, анын катарында кыргыз тилиндеги тыбыштык өзгөчөлүктөрдүн бири элизия кубулушу тууралуу сөз болот. Аталган макалада түрк тилдеринде сөздөрдүн айкашында тыбыштын түшүп калышы сөздөрдү жакынкы жана алыскы тектеш тилдер менен салыштырып изилдөө зарыл экендиги белгиленет. Түрк тилдеринде элизия кубулушу П.М. Мелиоранский, М. Расянен, Э. Тенишев, Т.Х. Смаилов, М.З. Закиров ж.б. окумуштуулардын эмгектеринде иликтөөгө алынат. Ал эми кыргыз тил илиминде элизия кубулушу иликтөөгө алынбай келгени ишибиздин актуалдуулугун көрсөтөт. Түрк тилдериндеги изилдөөлөргө таянуу менен аталган кубулушту иликтөөнүн бир нече жолу бар экендиги аныкталды. Алардын бири бул кубулушту фонологиялык кубулуш катары иликтөө зарыл экендигин көрсөттү. Андан тышкары, тилдин тарыхый өнүгүү жолунда морфологиялык категориялардын да элизия кубулушуна таасирин тийгизери бышык. Мындай иликтөөлөрдүн натыйжасында, сөз айкаштарында тыбыштын түшүп калуу себептери, ошону менен катар тыбыштардын бири-бирине тийгизген таасири учурда кыргыз тил илиминде зарыл маселелердин бири экендиги белгиленди. Аталган макаланы жазууда салыштырма-тарыхый, гипотетикалык-индукция методдору колдонулду.

тыбыш; өзгөчөлүктөр; тыбыштын түшүп калышы; элизия; сөз айкашы; сөздүн айтылышы; кубулуш; фонетика; түрк тилдери; кыргыз тили

The article descusses the phenomenon of elision, one of the sound features of the Turkic languages, including Kyrgyz. This article notes that in the Turkic languages, the vowel drop in phrases must be studied by comparing words with close and distant related languages. The phenomenon of elision in Turkic languages has been extensively studied in the works of such scientists as P.M.Melioransky, M.Rasyanen, E.Tenishev, T.H.Smailov, and others. And the fact that the phenomenon of elision in Kyrgyz linguistics has not been studied shows the relevance of our work. Based on the research of the Turkic languages, it was found that there are several ways to study the phenomenon of elision. One of them points to the need to study this phenomenon as a phonological phenomenon. Secondly, throughout the historical development of language, morphological categories also influence elision. As a result of the conducted research, it was found that the causes of vowel loss in phrases, as well as the influence of sounds on each other, are currently one of the necessary tasks in Kyrgyz linguistics. When writing this article, comparative historical, hypothetical induction methods were used.

sound; features; sound drop; elision; expression; pronunciation of a word; phenomenon; phonetics; Turkic languages; Kyrgyz language